نیاز داریم با مدیریت بهینه الگوی مصرف آب در بخش کشاورزی از طریق بهره‌گیری از فناوری‌های مدرن آبیاری و کشاورزی، ضمن بهبود راندمان آبیاری و حفاظت و صیانت از منابع آبی کشور، زمینه گسترش تولید محصولات بیشتر و استقلال اقتصادی را فراهم آوریم تا بتوانیم از قبل صرفه‌جویی و مدیریت مناسب در بخش کشاورزی، منابع آبی جدید برای مصرف شرب تامین نماییم. پر‌واضح است که ترویج فرهنگ صرفه‌جویی در مصرف آب کشاورزی بسیار پر‌اهمیت‌تر از صرفه‌جویی در مصرف آب شهری و صنعتی است که درصد محدودتری از منابع آب کشور را مصرف می‌کند؛ بااین‌حال نباید از ترویج فرهنگ صرفه‌جویی در مصرف آب خانگی و صنعتی نیز غافل شد.
وضعیت بحرانی آب در ایران چند سالی است به مرحله‌ای غیرقابل‌انکار رسیده است و زمان باقیمانده برای برون‌رفت از این بحران و حل آن نیز بسیار اندک است. مسئولان و سیاست‌گذاران برخلاف سال‌های گذشته بی‌پرده از مشکلات آب سخن گفته و آینده‌ای تاریک برای ایران و خاورمیانه ترسیم می‌کنند. آینده‌ای که نزولات جوی کاهش می‌یابند، خشک‌سالی فراگیر شده، منابع آب زیرزمینی از بین رفته، معضلاتی همچون نشست زمین، فرسایش خاک، توفان‌ها و هجوم ریز گردها افزایش می‌یابند، رودخانه‌ها، مرداب‌ها و دریاچه‌ها خشک‌شده، جنگ آب شکل‌گرفته و ایران به کشور غیرقابل‌سکونت تبدیل خواهد شد. بحران آب بر تمامی ابعاد زندگی و جامعه، اعم از اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و در روابط و کنش‌های میان افراد، در سطح خرد و کلان تاثیر خواهد گذاشت.
غیرقابل‌سکونت شدن روستاها، تشدید مهاجرت به شهرها، نابودی کشاورزی و افزایش نرخ بیکاری در مناطق خشک، افزایش فقر در مناطق متکی بر اقتصاد کشاورزی، تشدید اختلافات ناشی از رقابت بین متقاضیان آب و… بحران‌هایی رو به افزایش بوده که به‌طور مستقیم و غیرمستقیم با بحران آب در ارتباط هستند؛ بنابراین جدی‌تر از گذشته نیازمند اصلاح و تحول در مدیریت آب کشور هستیم. بررسی وضعیت مصرف آب به تفکیک بخش‌های اصلی، نشان از آن دارد که بخش کشاورزی ناکارآمد و کم بازده با مدیریت نادرست و توسعه نامتوازن و ناپایدار، بالاتر از صنعت و خدمات و مصرف خانگی و فضای عمومی و بیشترین سهم آب مصرفی را به خود اختصاص می‌دهد. یکی از عوامل اصلی بالا بودن سهم آب کشاورزی در ایران راندمان پایین آبیاری است به‌گونه‌ای که حدود ۶۰ الی ۷۰ درصد آب مورد استفاده در کشاورزی تلف می‌شود. متاسفانه در سال‌های گذشته باوجود تلاش‌های صورت گرفته، شاهد حرکتی جدی و موثر درزمینه بهبود مدیریت منابع آبی و افزایش راندمان در حوزه کشاورزی در کشور نبوده‌ایم.
از مهم‌ترین راهکارهای بهبود الگوی مصرف در بخش کشاورزی می‌توان به تدوین طرح اصلاح الگوی کشت مبتنی بر اقلیم هر منطقه، مدیریت چاه‌های غیرمجاز و جلوگیری از سرقت آب‌های زیرزمینی، توسعه آبیاری میکرو و تکیه‌بر استفاده از آب بازیافتی و سبز در کشاورزی، اجرای روش‌های بهزراعی و بهنژادی مانند کشت گیاهان کم نهاده و زودرس، اجرای طرح‌های آبخیزداری، حمایت نکردن از کشت محصولات پرمصرف در مناطق کم‌آب، اصلاح و توسعه کاشت گیاهان کم آبخواه و توجه به آب مجازی ازدست‌رفته برای تولیدات کشاورزی اشاره کرد. اجرای این راهکارها که طی سالیان اخیر به‌درستی پیاده نشده‌اند تا حد قابل‌توجهی بر بهبود الگوی مصرف آب در کشاورزی تاثیر مثبت خواهد داشت و می‌توان امید داشت بحران آب تا حدی مدیریت شود. برای کاهش فشار بر منابع آب شیرین کشور نیازمند عزمی ملی، تغییر در سیاست‌ها و رویه‌ها هستیم. آنچه اهمیت دارد تلاش برای رسیدن هرچه سریع‌تر به مصرف بهینه و افزایش کارایی و بهره‌وری آب در بخش کشاورزی است. نیاز داریم با مدیریت بهینه الگوی مصرف آب در بخش کشاورزی از طریق بهره‌گیری از فناوری‌های مدرن آبیاری و کشاورزی، ضمن بهبود راندمان آبیاری و حفاظت و صیانت از منابع آبی کشور، زمینه گسترش تولید محصولات بیشتر و استقلال اقتصادی را فراهم آوریم تا بتوانیم از قبل صرفه‌جویی و مدیریت مناسب در بخش کشاورزی، منابع آبی جدید برای مصرف شرب تامین نماییم. پر‌واضح است که ترویج فرهنگ صرفه‌جویی در مصرف آب کشاورزی بسیار پر‌اهمیت‌تر از صرفه‌جویی در مصرف آب شهری و صنعتی است که درصد محدودتری از منابع آب کشور را مصرف می‌کند؛ بااین‌حال نباید از ترویج فرهنگ صرفه‌جویی در مصرف آب خانگی و صنعتی نیز غافل شد.
*محمد حسین شیخ محمدی | روزنامه ابتکار