ما امروز نیازمند گذار از «دستور» به «تحول»، از «برنامه» به «راهبرد» و از «مدیریت وضع موجود» به «سازگاری با آینده» هستیم. این مسیر تنها از طریق پذیرش واقعیت‌های اقلیمی، اصلاح ساختارهای حکمرانی منابع، بازسازی زیرساخت‌های دانشی، تقویت مشارکت اجتماعی، یکپارچه‌سازی سیاست‌های بخشی و جایگزینی نگاه کوتاه‌مدت با رویکرد آینده‌نگر میسر خواهد شد. تا زمانی که این الزامات محقق نشوند، هیچ دستوری توان عبور از سطح سیاست‌گذاری را نخواهد داشت و وارد مزرعه نخواهد شد و تغییرات اساسی در کشاورزی کشور رخ نخواهد داد.

باید پذیرفت که استقرار یک الگوی کشت پایدار و کارآمد، از مسیر صدور بخشنامه‌ها و توصیه‌های کلی نمی‌گذرد. این فرآیند نیازمند بازنگری در زنجیره سیاست‌گذاری کشاورزی، شفافیت در تصمیم‌گیری‌ها، مشارکت فعال ذی‌نفعان و تقویت جدی زیرساخت‌های تولید و بازار است. کشاورز زمانی حاضر به همراهی با الگوی کشت خواهد بود که اطمینان یابد دولت نه در مقام ناظر، بلکه به‌عنوان شریک و پشتیبان در کنار او ایستاده است. در غیر این صورت، تداوم بی‌ثباتی در تولید، فرسایش منابع طبیعی و بی‌اعتمادی عمیق‌تر کشاورزان به سیاست‌های رسمی، هزینه‌هایی خواهد بود که مستقیماً بر عهده سیاست‌گذار است.

حفظ و پایداری منابع طبیعی و زیست‌بوم‌های کشور، ضرورتی انکارناپذیر است. به همین دلیل، تغییر رویکرد از مدیریت «سازه محور» به «طبیعت‌محور» امری حیاتی به شمار می‌رود. این تغییر رویکرد نه تنها به حفاظت از محیط‌زیست کمک می‌کند، بلکه تعادل بین توسعه انسانی و حفظ اکوسیستم‌ها و منابع طبیعی را نیز به ارمغان می‌آورد. رویکرد «طبیعت‌محور» با تمرکز بر عدالت زیست‌محیطی، به حفظ منابع آب، خاک و جنگل‌ها کمک می‌کند و از تخریب زیست‌بوم‌ها جلوگیری می‌کند. این رویکرد در پی توزیع عادلانه منافع و هزینه‌های زیست‌محیطی بین تمامی افراد جامعه، به ویژه گروه‌های کم‌درآمد و آسیب‌پذیر است. درحالی‌که پروژه‌های «سازه محور» اغلب نابرابری‌های زیست‌محیطی را تشدید می‌کنند، مدیریت «طبیعت‌محور» تلاش می‌کند تا اطمینان حاصل کند که تمامی اقشار جامعه از مزایای حفاظت از محیط‌زیست بهره‌مند شوند و هیچ گروهی بار نامتناسبی از تخریب زیست‌محیطی را متحمل نشود.

بحران اقلیمی، تهدیدی واقعی برای ایران است. سال‌هاست که هشدارهایی در مورد تغییرات اقلیمی و پیامدهای آن برای ایران به گوش می‌رسد، اما متأسفانه، در حال حاضر کشورمان آمادگی لازم برای مقابله با این بحران را ندارد و مسئولان هنوز به‌طور کامل به درک عمیقی از مخاطرات تغییرات اقلیمی نرسیده‌اند. فقدان برنامه‌ریزی جامع و بلندمدت، فقدان زیرساخت‌های مقاوم و بی‌توجهی به علم و هشدارهای کارشناسان، ازجمله چالش‌های پیش روی ایران در زمینه مقابله با تغییرات اقلیمی هستند. این چالش‌ها، کشورمان را در برابر خطرات ناشی از تغییرات اقلیمی، آسیب‌پذیرتر کرده‌اند. فقدان نگاه بلندمدت در بین سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران، مانع از توجه آن‌ها به آینده و مخاطرات بلندمدتی مانند تغییرات اقلیمی می‌شود.

فراموش نکنیم، بحران آب تهدیدی برای آینده نیست؛ این واقعیتی است که امروز با آن روبه رو هستیم. حکمرانیِ مؤثرِ آب، ضرورتی انکارناپذیر برایِ عبور از این بحران است. پایداری خاورمیانه به توانایی آن در مقابله با بحران آب گره خورده است. دیپلماسی و گفت وگو، خون‌رگ‌های حیاتی همکاری، ابزارهای لازم برای عبور از این چشم‌انداز خشک هستند. خاورمیانه با اولویت دادن به صلحِ آبی، می‌تواند مسیر خود را به سمت آینده‌ای امن‌تر ترسیم کند. این اقدام، نه تنها به نفع منطقه خواهد بود، بلکه الگویی حیاتی برای سایر نقاط جهان در مواجهه با چالش‌های آینده‌ای با کمبود آب، ایجاد می‌کند.

سيل ليبي زنگ خطري براي ايران و تمام كشورهاي دنياست. نتايج تحقيقات محققان كشورمان نشان مي‌دهد كه احتمال وقوع سيل‌هاي مرگبار در ايران به دليل تغيير اقليم و گرمايش جهاني تا ۲۰۵۰ افزايش خواهد يافت و بايد مقام‌‌هاي شهري و دولتي از همين امروز به فكر برنامه‌ريزي براي سيل‌هاي قريب‌الوقوع باشند تا آسيب‌پذيري در برابر آن را كاهش دهند. بايد از اين هشدارها به عنوان يك فرصت براي «تهيه برنامه جامع و برنامه‌ريزي بلندمدت براي مديريت ريسك و بحران»، «توسعه زيرساخت‌هاي مقاوم و نوسازي سازه‌هاي عمراني»، «تقويت تدابير ايمني»، «نصب سيستم هشداردهنده مجهز»، «اجراي طرح‌هاي آبخيزداري»، «لايروبي رودخانه‌ها»، «اطلاع‌رساني و آموزش مردم» استفاده كنيم تا در مواجهه با اين سوانح به بهترين شكل تاب‌آوري نشان دهيم.

کاهش سطح آب دریاچه‌ی خزر نشانگر یک چالش جهانی است و نیازمند همکاری کارآمد بین‌المللی برای مدیریت اثرات تغییرات اقلیمی است. «همکاری و هماهنگی میان کشورهای حاشیه دریاچه خزر به منظور برنامه‌ریزی و تدوین سیاست‌هایی هماهنگ برای مقابله با اثرهای تغییرات اقلیمی بر دریاچه خزر»، «استفاده از هوش مصنوعی و فنّاوری‌های مدرن برای پیش‌بینی تغییرات جریان‌های آبی و تنظیم ورود و تخلیه آب به دریاچه خزر»، «نظارت بر اجرای دقیق مقررات ملی و بین‌المللی کنوانسیون‌ها و چارچوب‌های تدوین شده پیرامون دریاچه خزر»، «تشکیل کارگروهی تخصصی جهت بررسی مداوم و به‌روزرسانی داده‌های علمی مربوط به اثرهای تغییرات اقلیمی بر دریاچه خزر» می‌تواند به حفظ تعادل اکوسیستم و پیشگیری از پیامدهای جدی کمک کند تا این میراث طبیعی شگفت‌انگیز را حفظ و از پیامدهای ناگوار زیست‌محیطی جلوگیری شود.

ایران جزو ۱۰ کشور نخست تأثیرگذار و تأثیرپذیر از تغییرات اقلیمی است ولی آماده مواجهه با تغییرات اقلیمی نیست. توجه به آثار تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی بر کشور ایران، امری اساسی و حیاتی است و نیازمند برنامه‌ریزی و اقدامات جدی برای ارتقای سازگاری و تاب‌آوری در برابر اثرات تغییر اقلیم است. اجرای موفق برنامه‌های «سازگاری» و «کاهشی» نیازمند سیاست‌گذاری‌های کارآمد است و بدون تغییر در رویکردهای غلط گذشته ممکن نیست. اگر تدابیر کاهشی-سازگاری کارآمد اتخاذ نشود، کشور ایران در آینده‌ای نزدیک با آثار جدی و غیرقابل بازگشتی مواجه خواهد شد. با انجام اقدامات قاطع امروز، می‌توان با کاهش آسیب‌پذیری ناشی از تغییرات اقلیمی، فردایی امن‌تر، سالم‌تر و مرفه‌تر ایجاد کرد.

دماي متوسط کشور افزايش ‌يافته، ميزان بارش کشور کاهش ‌يافته، ميزان تبخير و تعرق کشور افزايش ‌يافته، نگران‌کننده‌تر اينکه الگوهاي اقليمي مي‌گويند که اين شرايط تشديد خواهد شد، به همين دليل سياست‌هاي سازگاري با کم‌آبي و گرمايش زمين بايد مورد توجه تصميم‌گيريان و تصميم‌سازان کشور قرار گيرد تا ايران را طي سياست‌گذاري علمي و کارآمد با کم‌آبي سازگار کنيم. هيچ کشوري امکان مقابله با طبيعت، گرمايش زمين و پديده تغيير اقليم را ندارد. ضمن اتحاد جهاني براي نجات زمين با کاهش گرمايش زمين، در مقياس ملي و منطقه‌اي براي مهار کردن تبعات منفي تغيير اقليم بر منابع آب بايد آماده سازگاري با کم‌آبي و تغيير اقليم باشيم.

وضعیت منابع آبی کشور به درجه‌ای از بحران رسیده است که برای برون رفت از آن باید تصمیم‌های سخت گرفت. نهادهای سیاست‌گذار و قانون‌گذار ما هنوز نتوانسته‌اند به سیاست‌های منسجم و راهبردی در زمینه مدریت منطقی و اصولی بحران آب دست یابند. ما نیازمند برنامه جامع و کارشناسی برای مواجهه با بحران کم‌آبی هستیم و دولت نقش مهمی در این زمینه دارد. شایسته هست که کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری برنامه، طرح و استراتژی خود را برای بهبود مدیریت کارآمد منابع آب کشور ارائه دهند.