این حقیقت را باید بارها و بارها تکرار کرد: کشاورزی مقصر نیست، فضای سبز گناهکار نیست. آن‌ها قربانی‌اند؛ قربانی سوءمدیریت، سیاست‌گذاری‌های غیرعلمی، و مدیرانی ناکارآمد. باید در آدرس‌دهی اشتباه توقف کنیم و حقیقت را شفاف بگوییم: بحران آب نتیجه دهه‌ها مدیریت غیرعلمی، رانتی، سلیقه‌ای، ناآگاهانه و پر از تصمیمات اشتباه است. به‌جای قربانی‌کردن بخش‌های حیاتی مثل کشاورزی و فضای سبز، باید سراغ مقصران واقعی رفت؛ آن‌هایی که با تصمیمات اشتباه و تعلل‌های ویرانگر، کشور را به آستانه ورشکستگی آبی رسانده‌اند. تغییر آن‌ها، نقطه شروع نجات است.

ما امروز نیازمند گذار از «دستور» به «تحول»، از «برنامه» به «راهبرد» و از «مدیریت وضع موجود» به «سازگاری با آینده» هستیم. این مسیر تنها از طریق پذیرش واقعیت‌های اقلیمی، اصلاح ساختارهای حکمرانی منابع، بازسازی زیرساخت‌های دانشی، تقویت مشارکت اجتماعی، یکپارچه‌سازی سیاست‌های بخشی و جایگزینی نگاه کوتاه‌مدت با رویکرد آینده‌نگر میسر خواهد شد. تا زمانی که این الزامات محقق نشوند، هیچ دستوری توان عبور از سطح سیاست‌گذاری را نخواهد داشت و وارد مزرعه نخواهد شد و تغییرات اساسی در کشاورزی کشور رخ نخواهد داد.

باید پذیرفت که استقرار یک الگوی کشت پایدار و کارآمد، از مسیر صدور بخشنامه‌ها و توصیه‌های کلی نمی‌گذرد. این فرآیند نیازمند بازنگری در زنجیره سیاست‌گذاری کشاورزی، شفافیت در تصمیم‌گیری‌ها، مشارکت فعال ذی‌نفعان و تقویت جدی زیرساخت‌های تولید و بازار است. کشاورز زمانی حاضر به همراهی با الگوی کشت خواهد بود که اطمینان یابد دولت نه در مقام ناظر، بلکه به‌عنوان شریک و پشتیبان در کنار او ایستاده است. در غیر این صورت، تداوم بی‌ثباتی در تولید، فرسایش منابع طبیعی و بی‌اعتمادی عمیق‌تر کشاورزان به سیاست‌های رسمی، هزینه‌هایی خواهد بود که مستقیماً بر عهده سیاست‌گذار است.

حفظ و پایداری منابع طبیعی و زیست‌بوم‌های کشور، ضرورتی انکارناپذیر است. به همین دلیل، تغییر رویکرد از مدیریت «سازه محور» به «طبیعت‌محور» امری حیاتی به شمار می‌رود. این تغییر رویکرد نه تنها به حفاظت از محیط‌زیست کمک می‌کند، بلکه تعادل بین توسعه انسانی و حفظ اکوسیستم‌ها و منابع طبیعی را نیز به ارمغان می‌آورد. رویکرد «طبیعت‌محور» با تمرکز بر عدالت زیست‌محیطی، به حفظ منابع آب، خاک و جنگل‌ها کمک می‌کند و از تخریب زیست‌بوم‌ها جلوگیری می‌کند. این رویکرد در پی توزیع عادلانه منافع و هزینه‌های زیست‌محیطی بین تمامی افراد جامعه، به ویژه گروه‌های کم‌درآمد و آسیب‌پذیر است. درحالی‌که پروژه‌های «سازه محور» اغلب نابرابری‌های زیست‌محیطی را تشدید می‌کنند، مدیریت «طبیعت‌محور» تلاش می‌کند تا اطمینان حاصل کند که تمامی اقشار جامعه از مزایای حفاظت از محیط‌زیست بهره‌مند شوند و هیچ گروهی بار نامتناسبی از تخریب زیست‌محیطی را متحمل نشود.

بحران اقلیمی، تهدیدی واقعی برای ایران است. سال‌هاست که هشدارهایی در مورد تغییرات اقلیمی و پیامدهای آن برای ایران به گوش می‌رسد، اما متأسفانه، در حال حاضر کشورمان آمادگی لازم برای مقابله با این بحران را ندارد و مسئولان هنوز به‌طور کامل به درک عمیقی از مخاطرات تغییرات اقلیمی نرسیده‌اند. فقدان برنامه‌ریزی جامع و بلندمدت، فقدان زیرساخت‌های مقاوم و بی‌توجهی به علم و هشدارهای کارشناسان، ازجمله چالش‌های پیش روی ایران در زمینه مقابله با تغییرات اقلیمی هستند. این چالش‌ها، کشورمان را در برابر خطرات ناشی از تغییرات اقلیمی، آسیب‌پذیرتر کرده‌اند. فقدان نگاه بلندمدت در بین سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران، مانع از توجه آن‌ها به آینده و مخاطرات بلندمدتی مانند تغییرات اقلیمی می‌شود.

فراموش نکنیم، بحران آب تهدیدی برای آینده نیست؛ این واقعیتی است که امروز با آن روبه رو هستیم. حکمرانیِ مؤثرِ آب، ضرورتی انکارناپذیر برایِ عبور از این بحران است. پایداری خاورمیانه به توانایی آن در مقابله با بحران آب گره خورده است. دیپلماسی و گفت وگو، خون‌رگ‌های حیاتی همکاری، ابزارهای لازم برای عبور از این چشم‌انداز خشک هستند. خاورمیانه با اولویت دادن به صلحِ آبی، می‌تواند مسیر خود را به سمت آینده‌ای امن‌تر ترسیم کند. این اقدام، نه تنها به نفع منطقه خواهد بود، بلکه الگویی حیاتی برای سایر نقاط جهان در مواجهه با چالش‌های آینده‌ای با کمبود آب، ایجاد می‌کند.

دماي متوسط کشور افزايش ‌يافته، ميزان بارش کشور کاهش ‌يافته، ميزان تبخير و تعرق کشور افزايش ‌يافته، نگران‌کننده‌تر اينکه الگوهاي اقليمي مي‌گويند که اين شرايط تشديد خواهد شد، به همين دليل سياست‌هاي سازگاري با کم‌آبي و گرمايش زمين بايد مورد توجه تصميم‌گيريان و تصميم‌سازان کشور قرار گيرد تا ايران را طي سياست‌گذاري علمي و کارآمد با کم‌آبي سازگار کنيم. هيچ کشوري امکان مقابله با طبيعت، گرمايش زمين و پديده تغيير اقليم را ندارد. ضمن اتحاد جهاني براي نجات زمين با کاهش گرمايش زمين، در مقياس ملي و منطقه‌اي براي مهار کردن تبعات منفي تغيير اقليم بر منابع آب بايد آماده سازگاري با کم‌آبي و تغيير اقليم باشيم.

اسرائیل از زمان اشغال سرزمین فلسطین در راستای ویران‌سازی و از بین بردن محیط‌زیست فلسطین و تبدیل آن به یک مکان غیرقابل‌سکونت و زندگی تلاش می‌کند. اقداماتی مانند ساخت دیوار نژادپرستانه حائل، ویران‌سازی جنگل‌ها و ریشه‌کنی درختان، فرسایش منابع آبی، آلوده سازی محیط به خاطر جاری کردن آب‌های فاضلاب، انتقال قاچاقی پس‌مانده‌های شیمیایی و سمی و دفن آن‌ها در زمین‌های کشاورزی فلسطین و… نمونه‌هایی از خیانت‌های زیست‌محیطی این رژیم می‌باشد. طنز ماجرا اینجاست که رژیمی با این سطح جنایات محیط زیستی، رژیمی که درصد بالایی از آب موردنیازش از طریق سرقت آب تأمین می‌شود، در نقش دلسوز بحران آب ایران ظاهر می‌شود.

امروز باید موضوع بحران منابع آب و مصرف بهینه آن بیش از پیش در دستور کار مدیران، برنامه ریزان و طراحان توسعه فضاي سبز در شهرها قرار گیرد. «منظرسازی کم نیاز به آب» سبکی از طراحی منظر با کمک گونه‌های بومی و عناصر کم‌مصرف آبی و الگو گرفتن از سیماهاي طبیعت مناطق خشک و نیمه‌خشک است که تأکید زیادي بر جایگزینی گیاهان مقاوم به خشکی و بومی و جلوگیري از هدر رفتن آب از طریق تبخیر و رواناب دارد. «خشك منظرسازی» استفاده هوشمندانه از آب، گونه‌های گياهي، وضعيت و موقعيت سايت و تکنیک‌های مناسب در جهت رسيدن به يك منظر پايدار می‌باشد که خروجی آن صرفه‌جویی آب و محافظت از محیط‌زیست است.

وضعیت منابع آبی کشور به درجه‌ای از بحران رسیده است که برای برون رفت از آن باید تصمیم‌های سخت گرفت. نهادهای سیاست‌گذار و قانون‌گذار ما هنوز نتوانسته‌اند به سیاست‌های منسجم و راهبردی در زمینه مدریت منطقی و اصولی بحران آب دست یابند. ما نیازمند برنامه جامع و کارشناسی برای مواجهه با بحران کم‌آبی هستیم و دولت نقش مهمی در این زمینه دارد. شایسته هست که کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری برنامه، طرح و استراتژی خود را برای بهبود مدیریت کارآمد منابع آب کشور ارائه دهند.